Ani Kriz [Sudden Crisis / Surprise Crisis / Unexpected Crisis]
Ortaya çıkış şekli bakımından “kriz” tanımına en uygun kriz tipidir. Taraflar arasında ilişkilerde özgün gündeme/olaya ilişkin diplomatik-siyasi süreç işlerken taraflardan birinin (genellikle saldırgan tarafın) fiili bir eylemi sonucunda gerilimin yükselmesi ve diplomatik-siyasi tepkinin askeri güç ile desteklenmek zorunda bırakılması söz konusudur. Gerilimi arttıran/tırmandıran tetikleyici fiili eylem savunmacı tarafça önceden tahmin edilemediğinden karar alma ve tepki gösterme süreci de kısıtlıdır. Ani bir krizde karar alıcının eldeki kısıtlı bilgi ile zamana karşı mücadele etmesi gerekir, dolayısıyla risk, tehlike, tehdit bu aşamada artık karar alıcı bakımından fiili saldırı olarak görülür. Tırmandırıcı eylem ve/ya davranışa tepki gösterirken karar alıcının yoğun bir stres ve savaş riski ile karşı karşıya kaldığı görülür.
Örneğin Kardak Kayalıkları konusunda çatışma hali sürerken Yunanistan’ın Doğu Kardak Kayalığına askerlerini çıkartarak Kayalıkların kendisine ait olduğu iddiasını askeri araç ve yöntemlerle de destekleme girişimi Türkiye açısından beklenen bir eylem / girişim olarak değerlendirilmediği için sürpriz bir gelişme olarak kabul edilmiş ve Yunanistan’ın bu eylemine karşı ivedi ve aynı ölçüde kararlılık ifade eden bir yöntem – araç ile karşılık vermesi gerekmiştir.
Krize neden olan olay savunmacı taraf için beklenilmedik bir olay olduğu ve karar vericiler için tepki süresini kısıtlayarak sürpriz niteliği taşıdığından dolayı hızla tırmanabilir. Nitekim 1995 yılı sonunda Figen Akat gemisinin Kardak Kayalıkları’nda karaya oturması ile başlayan diplomatik – siyasi – hukuksal nitelikli görüş alışverişi sürerken Yunanistan’ın Kayalıklara asker çıkartması Türkiye açısından bir oldu bitti olarak algılanmış ve askeri bir eyleme askeri bir eylemle/tepkiyle cevap vermek zorunda kalınmıştır. Yunanistan’ın Kayalıklara asker çıkartması Türkiye tarafından önceden tahmin edilemediğinden sürpriz niteliğindedir ve gelişme ani kriz olarak kabul edilmiştir.
Tarafların krizlerdeki niyet ve rolleri bakımından ele alındığında teknik anlamda kaza sonucunda ortaya çıkan krizleri tam da bu niteliklerinden dolayı ani krizler içerisinde değerlendirmek gerekir.