Hükumetler ve Dış Politika Krizleri

Cumhuriyet dönemi dış politikasını şekillendiren hükümetlerin yapısı karar alma sürecinin işleyişi bakımından önemli bilgiler ortaya çıkartmaktadır. Yönetim biçiminin demokratik olup olmadığı, hükümetteki partinin demokratik serbest seçimlerle iktidara gelip gelmediği, hükümetin tek parti, koalisyon veya azınlık hükümeti olup olmadığının yanı sıra Türkiye örneğinde askeri müdahalelerle demokratik yönetimin kesintiye uğramış olması karar alma sürecinin işleyişi bakımından farklı analizler yapmaya olanak tanımaktadır. 1946 yılında Türkiye’de çok partili siyasal yaşama geçilmiş olmasına rağmen CHP’nin iktidarı 1950 yılında yapılacak olan serbest seçimlere değin sürmüştür. 1950 seçimleriyle siyasal iktidar el değiştirmiş ve 1960 yılına değin Demokrat Parti hükümetleri yönetimde kalmıştır. 1923-1960 arası dönemde hükümetler tek parti hükümetleridir. 1950 yılına değin CHP, 1950’den itibaren de DP hükümette yer almıştır. CHP Hükümetleri döneminde 7, DP hükümetleri döneminde 3 dış politika krizi yönetilmiştir. Özellikle Sovyet Taleplerine ilişkin krizin 1947 sonrasında durağanlaşması ve Sovyet toprak taleplerinin dillendirilmemesi bir yumuşama işareti olarak görülmesine rağmen kriz sonrası evre görece daha uzun döneme yayılmış ve CHP iktidarları döneminde başlayan krizin izleri DP hükümetleri döneminde de gözlenmiştir. Çok partili dönemin ilk koalisyonu ise CHP’nin bağımsız milletvekillerinin desteği ile kurmuş olduğu hükümettir. 25 Aralık 1963 ile 20 Şubat 1965 arasında hükümette kalan koalisyon döneminde iki önemli dış politika krizi yaşanmıştır; 1964 Johnson Mektubu Krizi ve 1964 Kıbrıs Krizi. 20 Mayıs 1960 ile 27 Ekim 1961 tarihleri arasında ise 27 Mayıs askeri müdahalesinin bir sonucu olarak askeri bir hükumet bulunmuştur. Bu dönemde bir dış politika krizi yaşanmamıştır.

Cumhuriyet döneminde tek parti ile kurulmuş hükümetler toplam 34 krizden 24’ünü yönetmiştir. Aşağıdaki tabloda hükumet dönemleri itibariyle tek parti hükümetlerinin yönetmiş olduğu krizler görülmektedir. 27 hükümet döneminde toplamda 24 dış politika krizi yönetilmiştir. Koalisyon hükümetlerinin sayısı ise geçici koalisyonlar (2) dahil olmak üzere toplamda 14’tür. 12 koalisyon hükümeti döneminde 12 dış politika krizi yönetilmiştir.