TFPC Projesinde Yer Alan Dış Politika Krizleri
Türkiye’nin Cumhuriyet döneminde tarafı olduğu dış politika krizlerini saptamaya yönelik çalışmalarımızı yürütürken Brecher ve Wilkenfeld’in uzun soluklu projelerinde yer verdikleri krizler incelenerek Türkiye’nin doğrudan muhatap oldukları saptanmıştır. Tablo 2’den de görüleceği gibi ICB Projesi’nde Türkiye’ye ilişkin olarak verilen örneklerle TFPC Projesi’ndeki kriz örneklerinden bazıları ortak bazıları ise farklılık göstermektedir.
ICBP’de yer alan 1919-1924 arası krizler Projemizin incelediği Cumhuriyet öncesi döneme ait olduğu için kriz listemiz içerisinde yer almamıştır. Ayrıca ICBP’nin incelediği dış politika krizleri 2007 yılına kadarkileri içerdiğinden bu tarihten sonra gerçekleşmiş olan dış politika krizleri de listede yer almamaktadır.
Temel olarak iki projenin ilgilenmiş olduğu dış politika krizlerinin niteliğinden kaynaklanan bir farklılaşmadan da söz edilebilir. TFPC Projesinde ele alınan krizler arasında bazı krizler (Struma, 6-7 Eylül, Batı Trakya, Iraklı Sığınmacılar, Bulgaristan Türklerinin Göçe zorlanması) insani nitelikteki krizlerdir. Bazı krizler ise hukuki (Bozkurt-Lotus) niteliktedir. Oysa ICBP’de siyasi – askeri krizlere yer verilmektedir.
Ayrıca projemizin kapsamı içerisinde dış politika krizleri Türkiye’nin diplomatik-siyasi tarihi içerisinde karar alıcıların algı ve gerçekliğinde şekillenen bir tanıma oturtulduğu için kimi kriz örnekleri TFPC Projesinde özgün nitelikleriyle yer almaktadır.
Tablo 2: ICB Projesi-TFPC Projesi Kriz Farklılıkları |
|||
ICB Projesinde Yer Verilmeyen Türkiye’nin Taraf Olduğu Dış Politika Krizleri |
TFPC Projesinde Yer Verilmeyen ICB Projesi’nde Yer Alan Türkiye’nin Taraf Olduğu Dış Politika Krizleri |
||
1926 |
BOZKURT-LOTUS KRİZİ |
1919 |
CILICIAN WAR (1919) |
1929 |
KÜÇÜK AĞRI KRİZİ |
1920 |
GREECE-TURKEY WAR I (1920) |
1942 |
STRUMA KRİZİ |
1921 |
GREECE-TURKEY WAR II (1921) |
1955 |
6-7 EYLÜL OLAYLARI KRİZİ |
1922 |
CHANAK (1922) |
1958 |
IRAK KRİZİ |
1940 |
BALKAN INVASION (1940) |
1964 |
JOHNSON (MEKTUBU) KRİZİ |
1947 |
TRUMAN DOCTRINE (1947) |
1972-1973 |
AFYON EKİMİ KRİZİ |
1984 |
AEGEAN SEA II (1984) |
1974-1980 |
EGE DENİZİ (NOTAM-FIR) KRİZİ |
||
1981 |
LİMNİ KRİZİ |
||
1984-1990 |
BATI TRAKYA OLAYLARI KRİZİ |
||
1988-1991 |
IRAKLI KÜRT SIĞINMACILAR KRİZİ |
||
1989 |
BULGARİSTAN GÖÇ KRİZİ |
||
1991 |
ERMENİSTAN (NAHÇİVAN) KRİZİ |
||
1992 |
MUAVENET KRİZİ |
||
1994 |
EGE DENİZİ (casus belli) KRİZİ |
||
2003 |
SÜLEYMANİYE BASKINI (ÇUVAL) KRİZİ |
||
2003 – |
DOĞU AKDENİZ MEB KRİZİ |
||
2010- |
İSRAİL (MAVİ MARMARA BASKINI) KRİZİ |
||
2011- |
SURİYE KRİZİ |
||
2014- |
IŞİD KONSOLOSLUK REHİNE KRİZİ |
||
2014 -2015 |
SÜLEYMAN ŞAH TÜRBESİ KRİZİ |
||
Kaynak: ICB Projesi’ne dair veriler icb2v10 veritabanından ve The ICB Data Viewer’dan derlenmiştir. Bkz.; http://www.cidcm.umd.edu/icb/dataviewer/ |