TFPC Projesinde Yer Alan Dış Politika Krizleri

Türkiye’nin Cumhuriyet döneminde tarafı olduğu dış politika krizlerini saptamaya yönelik çalışmalarımızı yürütürken Brecher ve Wilkenfeld’in uzun soluklu projelerinde yer verdikleri krizler incelenerek Türkiye’nin doğrudan muhatap oldukları saptanmıştır. Tablo 2’den de görüleceği gibi ICB Projesi’nde Türkiye’ye ilişkin olarak verilen örneklerle TFPC Projesi’ndeki kriz örneklerinden bazıları ortak bazıları ise farklılık göstermektedir.

ICBP’de yer alan 1919-1924 arası krizler Projemizin incelediği Cumhuriyet öncesi döneme ait olduğu için kriz listemiz içerisinde yer almamıştır. Ayrıca ICBP’nin incelediği dış politika krizleri 2007 yılına kadarkileri içerdiğinden bu tarihten sonra gerçekleşmiş olan dış politika krizleri de listede yer almamaktadır.

Temel olarak iki projenin ilgilenmiş olduğu dış politika krizlerinin niteliğinden kaynaklanan bir farklılaşmadan da söz edilebilir. TFPC Projesinde ele alınan krizler arasında bazı krizler (Struma, 6-7 Eylül, Batı Trakya, Iraklı Sığınmacılar, Bulgaristan Türklerinin Göçe zorlanması) insani nitelikteki krizlerdir. Bazı krizler ise hukuki (Bozkurt-Lotus) niteliktedir. Oysa ICBP’de siyasi – askeri krizlere yer verilmektedir.

Ayrıca projemizin kapsamı içerisinde dış politika krizleri Türkiye’nin diplomatik-siyasi tarihi içerisinde karar alıcıların algı ve gerçekliğinde şekillenen bir tanıma oturtulduğu için kimi kriz örnekleri TFPC Projesinde özgün nitelikleriyle yer almaktadır.

Tablo 2: ICB Projesi-TFPC Projesi Kriz Farklılıkları

ICB Projesinde Yer Verilmeyen

Türkiye’nin Taraf Olduğu Dış Politika Krizleri

TFPC Projesinde Yer Verilmeyen

ICB Projesi’nde Yer Alan Türkiye’nin Taraf Olduğu Dış Politika Krizleri

1926

BOZKURT-LOTUS KRİZİ

1919

CILICIAN WAR (1919)

1929

KÜÇÜK AĞRI KRİZİ

1920

GREECE-TURKEY WAR I (1920)

1942

STRUMA KRİZİ

1921

GREECE-TURKEY WAR II (1921)

1955

6-7 EYLÜL OLAYLARI KRİZİ

1922

CHANAK (1922)

1958

IRAK KRİZİ

1940

BALKAN INVASION (1940)

1964

JOHNSON (MEKTUBU) KRİZİ

1947

TRUMAN DOCTRINE (1947)

1972-1973

AFYON EKİMİ KRİZİ

1984

AEGEAN SEA II (1984)

1974-1980

EGE DENİZİ (NOTAM-FIR) KRİZİ

1981

LİMNİ KRİZİ

1984-1990

BATI TRAKYA OLAYLARI KRİZİ

1988-1991

IRAKLI KÜRT SIĞINMACILAR KRİZİ

1989

BULGARİSTAN GÖÇ KRİZİ

1991

ERMENİSTAN (NAHÇİVAN)  KRİZİ

1992

MUAVENET KRİZİ

1994

EGE DENİZİ (casus belli) KRİZİ

2003

SÜLEYMANİYE BASKINI (ÇUVAL) KRİZİ

2003 –

DOĞU AKDENİZ MEB KRİZİ

2010-

İSRAİL (MAVİ MARMARA BASKINI) KRİZİ

2011-

SURİYE  KRİZİ

2014-

IŞİD KONSOLOSLUK REHİNE KRİZİ

2014 -2015

SÜLEYMAN ŞAH TÜRBESİ KRİZİ

Kaynak: ICB Projesi’ne dair veriler icb2v10 veritabanından ve The ICB Data Viewer’dan derlenmiştir. Bkz.; http://www.cidcm.umd.edu/icb/dataviewer/