| TÜRKİYE DIŞ POLİTİKA KRİZLERİ | ||||
| KRİZ YÖNETİMİ BÜTÜNLEŞİK ÖZET TABLOSU | ||||
| GENEL BİLGİLER | KRİZİN ADI | 1996 KARDAK KRİZİ | ||
| DIŞ POLİTİKA KRİZİ AKTÖRLERİ | YUNANİSTAN | |||
| KRİZİ TETİKLEYEN BİRİM | DEVLET | |||
| HÜKÜMET YAPILARI | TÜRKİYE | KOALİSYON HÜKÜMETİ | ||
| KARŞI TARAF | ÇOĞUNLUK HÜKÜMETİ | |||
| SEÇİLMİŞ KARAR ALMA SÜRECİ AKTÖRLERİ | TÜRKİYE | |||
| DEVLET BAŞKANI | SÜLEYMAN DEMİREL | |||
| BAŞBAKAN | TANSU ÇİLLER | |||
| DIŞİŞLERİ BAKANI | DENİZ BAYKAL | |||
| SAVUNMA BAKANI | VEFA TANIR | |||
| İÇİŞLERİ BAKANI | ||||
| GNKUR BAŞKANI | İ. HAKKI KARADAYI | Anayasa gereği Başbakan’a karşı sorumlu; | ||
| DIŞİŞLERİ BAKANLIĞI MÜSTEŞARI | ONUR ÖYMEN | Dışişleri Bakanı’na karşı sorumlu | ||
| DIŞİŞLERİ BAKANLIĞI MÜSTEŞAR YRD. | İNAL BATU | Dışişleri Müsteşarı’na karşı sorumlu | ||
| BÜYÜKELÇİ/DANIŞMAN/BÜROKRAT/ | ÜMİT PAMİR | |||
| RAKİP ÜLKE | ||||
| DEVLET BAŞKANI | Konstantinos Stefanopulos | |||
| BAŞBAKAN | Konstantinos Simitis | Siyasi sorumlu, nihai karar birimi | ||
| DIŞİŞLERİ BAKANI | Theodoros Pangalos | Bakanlar Kurulu üyesi olarak müştereken sorumlu | ||
| SAVUNMA BAKANI | Gerasimos Arsenis | Bakanlar Kurulu üyesi olarak müştereken sorumlu | ||
| İÇİŞLERİ BAKANI | ||||
| GNKUR BAŞKANI | Christos Lymberis | Başbakan’a karşı sorumlu | ||
| BÜYÜKELÇİ/DANIŞMAN/BÜROKRAT/ | ||||
| BÜYÜKELÇİ/DANIŞMAN/BÜROKRAT/ | ||||
| ÇATIŞMA – KRİZ İLİŞKİSİ | Figen Akat isimli kargo gemisinin Kardak Kayalıkları’nda 25 Aralık 1995 tarihinde karaya oturması sonrasında,Türk Dışişleri Bakanlığı ve Yunanistan Ankara Büyükelçisi arasında bir dizi görüşme yapılmış,karşılıklı nota teatilerinde bulunmuş ve böylelikle de Kardak kayalıklarının egemenliğine ilişkin uyuşmazlık konusu diplomatik olarak görüşülmeye başlanmıştır | |||
| KRİZİ TETİKLEYEN OLAY | 28 Ocak 1996 günü Yunan hükümeti doğu Kardak adasına askeri birlik çıkarmış, bayrak dikmiş ve Atina Büyükelçisine Kayalıkların Yunanistan’a ait olduğunu yaklaşanlara ateşle karşılık verileceğini bildirmiştir. | |||
| KRİZİN SÜRESİ | KRİZİN TETİKLENME TARİHİ | 28 Ocak 1996 | ||
| KRİZİN SONA ERME TARİHİ | 31 Ocak 1996 | |||
| KRİZİN TİPİ | ||||
| Tarafları Açısından | İki taraflı | |||
| Çıktığı Coğrafya Açısından | Ege Denizi | |||
| Kriz – Zaman İlişkisi Açısından | Ani Kriz | |||
| Krizi Çıkaran Tarafın Niyeti Açısından | Kurgulanmış | |||
| KRİZİ TETİKLEYEN OLAY | OLAYIN KATEGORİSİ | Askeri-güvenlik, diplomatik-siyasi | ÖZET: -Figen Akat isimli kargo gemisinin Kardak kayalıklarında 25 Aralık 1995 tarihinde karaya oturması de yeni bir krizin başlangıcını oluşturmuştur. Kaza sonrasında olay yerine gelen Yunan güvenlik güçleri gemiye kaza yerinin Yunan karasuları içinde olduğunu ve kurtarma işleminin Yunanistan tarafından yapılacağını bildirmişlerdir. Türk Dışişleri Bakanlığı ve Yunanistan Ankara Büyükelçisi arasında yapılan bir dizi görüşme ve nota teatisi sonrasında her iki ülke halkı ve politikacıları konuyu milli dava olarak algılamaya başlanmıştır. Bu ortamda 28 Ocak 1996 günü Yunan hükümeti doğu Kardak adasına askeri birlik çıkarmış, bayrak dikmiş ve Atina Büyükelçisine Kayalıkların Yunanistan’a ait olduğunu yaklaşanlara ateşle karşılık verileceğini bildirmiştir. 30 Ocak gecesi Türk SAT timleri Yunan askeri bulunmayan ikinci kayalığa gizli bir operasyonla çıkmışlar ve bu hamleyle inisiyatif eşitlenirken kriz de zirve noktasına ulaşmıştır. Bu süreçte arabulucu olarak devreye giren ABD’nin de girişimleriyle her iki ülke askerlerinin ve egemenlik sembollerinin 31 Ocak günü kayalıklardan çekilmesi ve önceki duruma (statüko-ante’ye) dönülmesi sağlanmıştır. | |
| KRİZİN TETİKLEYİCİSİ | Siyasi, Şiddet içermeyen askeri | |||
| KRİZ TETİKLEYİCİSİNİN ŞEKLİ | Fiili durum yaratma, statü belirsizliği | |||
| KRİZİ TETİKLEYEN OLAYA İLK TEPKİ | Sözlü, siyasi, şiddet içermeyen askeri | |||
| KRİZ YÖNETİM ANALİZ SÜRECİ | KRİZ YÖNETİM EVRESİ | KRİZ BAŞLANGIÇ EVRESİ | -Krizin tetikleyicisi olan davranışın içinde gerçekleştiği çatışma sürecinin uyaranlarının algılanması, değerlendirilmesine ilişkin evre | Figen Akat isimli kargo gemisinin Kardak kayalıklarında 25 Aralık 1995 tarihinde karaya oturması,diplomatik girişimler sürerkwn Kalimnos Adası belediye başkanının ada halkının bir bölümüyle Kardak adasına çıkarak bayrak dikmesi |
| TIRMANMA EVRESİ | -Krizin tetikleyicisi söz ve eylemin gerçekleştiği evre; savunmacı taraf için kriz algısına bağlı olarak tepki verme zorunluluğunun tartışıldığı süreç | [Türkiye için] 28 Ocak 1996 günü Yunan hükümeti doğu Kardak adasına askeri birlik çıkarması, bayrak dikmesi ve Atina Büyükelçisine Kayalıkların Yunanistan’a ait olduğunu yaklaşanlara ateşle karşılık verileceğinin bildiilmesi.[Yunanistan için] Türk askeri timinin Batı Kardak Kayalığı’na çıktığının öğrenilmesi. | ||
| KRİZ EVRESİ | -Savunmacı tarafın krize özgü tepkisini kararlaştırdığı ve uyguladığı evre; kriz bu evrede yatay veya dikey tırmanabilir. Kriz yönetimi stratejilerine bağlı olarak stres ve gerginliğin yumuşamasına doğru gidiş… | 30 Ocak gecesi Türk SAT timlerin Yunan askeri bulunmayan ikinci kayalığa gizli bir operasyonla çıkarak inisiyatifi eşitlemesiyle kriz zirve noktasına çıkmıştır.ABD’nin de girişimleriyle her iki ülke askerlerinin ve egemenlik sembollerinin 31 Ocak günü kayalıklardan çekilmesi ve önceki duruma (statüko-ante’ye) dönülmesi kararı her iki ülke tarafından da kabul edilmiştir. ve aynı gün sabah saatlerinde asker birliklerin ve bayrakların geri çekilmesiyle kriz sonlandırılmıştır. | ||
| KRİZ SONRASI EVRE | -Taraflar arasında krizi sonlandıracak girişimlerde başarı sağlandığı takdirde kriz evresi sona erer. Sonrasında ise etkilerin gözlendiği evre başlar. | 31 Ocak günü gün sabah saatlerinde her iki ülke askeri birliklerinin ve bayraklarının geri çekilmesiyle kriz sonlandırılmıştır. | ||
| KRİZİN VE KRİZ YÖNETİMİNİN ÖZELLİKLERİ | KRİZ YÖNETİM STRATEJİLERİ | ALGILANAN TEHDİDİN CİDDİYETİ | -Karar alıcının “kriz”i tetikleyen söz ve eyleme temel değer, öncelikleri bakımından yüklemiş olduğu önem ve anlamın ölçüsü hakkında bilgi verir. Karar alıcı için tehdit ve saldırı ciddiyeti yüksek ise buna uygun kriz yönetim stratejileri seçilir. | TOPRAK BÜTÜNLÜĞÜ, SAYGINLIK VE HAK KAYBI, EKONOMİK |
| RAKİBİN KRİZ YÖNETİM STRATEJİSİ | -Krizi tetikleyen eylemi gerçekleştiren tarafın kriz yönetim stratejisi hakkında bilgi verir. | OLDU BİTTİ STRATEJİSİ (FAIT A COMPLI) | ||
| RAKİBİN KRİZ YÖNETİM TEKNİĞİ | -Rakibin kriz sürecinde hangi kriz yönetim tekniklerinden yararlandığı hakkında bilgi verir. | ŞİDDET İÇERMEYEN ASKERİ | ||
| TÜRKİYE’NİN KRİZ YÖNETİM STRATEJİSİ | -Türkiye’nin kriz sürecinde uygulamış olduğu kriz yönetim strtejileri hakkında bilgi verir. | ZORLAYICI DİPLOMASİ (COERCIVE DIPLOMACY), DİŞE DİŞ | ||
| TÜRKİYE’NİN KRİZ YÖNETİM TEKNİĞİ | Türkiye’nin kriz yönetim sürecinde hangi kriz yönetim tekniklerinden yararlandığı hakkında bilgi verir. | MÜZAKERE, ŞİDDET İÇERMEYEN ASKERİ | ||
| ŞİDDET SEVİYESİ | -Kriz yönetim sürecinde taraflar arasında askeri şiddetin düzeyi hakkında bilgi verir. Şiddetten kasıt zarar verici silahlı çatışmanın gerçekleşmesidir. | PSİKOLOJİK STRES VE BASKI YARATMA,ŞİDDET UNSURU YOK | ||
| ÜÇÜNCÜ AKTÖRLERİN YAKLAŞIMI | 3. AKTÖR / UA ÖRGÜTLER | 3. AKTÖR MÜDAHİL ÖRGÜT | -Üçüncü aktör olarak hangi uluslararası, bölgesel örgütlerin krizi sonlandırmaya yarayacak girişimlerde bulunduğuna ilişkin bilgi verir. | AB, NATO |
| 3. AKTÖR ULUSLARARASI ÖRGÜT MÜDAHALESİ | -Kriz sürecinde üçüncü aktörler olarak uluslararası, bölgesel örgütlerin krizi sonlandırmak amacıyla yapmış oldukları girişimlerin niteliği hakkında bilgi verir. | ARABULUCULUK | ||
| 3. AKTÖR / DEVLETLER | 3. AKTÖR DEVLET | -Üçüncü aktör olarak hangi devletlerin, krizi sonlandırmaya yarayacak girişimlerde bulunduğuna ilişkin bilgi verir. | ABD | |
| 3. AKTÖR DEVLET MÜDAHALESİ | -Kriz sürecinde üçüncü aktörler olarak devletlerin, krizi sonlandırmak amacıyla yapmış oldukları girişimlerin niteliği hakkında bilgi verir. | ARABULUCULUK, DOSTANE GİRİŞİM | ||
| KRİZİN SONUCU | SONUCUN NİTELİĞİ | -Krizin nasıl sonuçlandıırlmış olduğuna ilişkin bilgi verir. | ||
| SONUCUN ŞEKLİ | -Krizin taraflar arasında hangi şekilde sonlandırıldığı hakkında bilgi vermektedir. | ZIMNİ UZLAŞI-KARŞILIKLI MUTABAKAT | ||
| KRİZ SONRASI STATÜ | -Kriz sonlandırılmış ise kriz sonrası süreçte taraflar arasındaki ilişkilerde nasıl bir statünün ortaya çıktığı hakkında bilgi vermektedir. | STATÜKO ANTE ARTI | ||
| KAYNAK ÖNERİSİ | REFERANS ADI | |||
| 1 | Fuat Aksu, Türk – Yunan İlişkileri: İlişkilerin Yönelimini Etkileyen Faktörler Üzerine Bir İnceleme, Ankara: SAEMK Yay., 2001 | |||
| 2 | Fuat Aksu, Türk Dış Politikasında Zorlayıcı Diplomasi, İstanbul: Bağlam Yay., 2008 | |||
| 3 | Aydın Şıhmantepe, “Kardak Krizi Sürecinin Kriz Yönetim Prensipleri Açısından İncelenmesi”, Güvenlik Stratejileri Dergisi, Nisan 2013, Sayı 17,Yıl 9, ss. 127-155. | |||
| 4 | Ali Türkşen, 1963’ten Günümüze SAT Komandoları ve Anılarım, İstanbul: Kırmızı Kedi, 2014. | |||
| 5 | Onur Öymen, Zor Rota: Gençlik ve Diplomasi Anıları, İstanbul: Remzi Kitabevi, 2017. | |||
| 6 | Ali Kurumahmut (Y. Haz.), Ege’de Temel Sorun: Egemenliği Tartışmalı Adalar, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay, 1998. | |||
| 7 | Ali Kurumahmut ve Sertaç Hami Başeren, The Twilight Zones in the Aegean: (Un)Forgotten Turkish Islands, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay., 2004 | |||
| 8 | ||||
| https://www.youtube.com/watch?v=_xi9B1nsCBQ | ||||
| https://www.youtube.com/watch?v=datn_c7mPo4 | ||||
| 9 | ||||