| TÜRKİYE DIŞ POLİTİKA KRİZLERİ | ||||
| KRİZ YÖNETİMİ BÜTÜNLEŞİK ÖZET TABLOSU | ||||
| GENEL BİLGİLER | KRİZİN ADI | NAHÇIVAN KRİZİ | -Krizi en iyi tanımlayacak jenerik ismin girilmesi | |
| DIŞ POLİTİKA KRİZİ AKTÖRLERİ | Türkiye-Ermenistan | -Krizin doğrudan tarafı olan ülkelerin isimlerinin girilmesi | ||
| KRİZİ TETİKLEYEN BİRİM | ERMENİSTAN (Devlet) | -Krizin tetiklenmesine yol açan sözel/eylemsel davranışı kim gerçekleştiriyor? Devlet / Devletdışı | ||
| HÜKÜMET YAPILARI | TÜRKİYE | -Kriz anında mevcut siyasal rejim ve yönetim sistemi hakkında bilgi verilir | Koalisyon Hükümeti (DYP-SHP) | |
| KARŞI TARAF | -Kriz anında mevcut siyasal rejim ve yönetim sistemi hakkında bilgi verilir. | Çoğunluk Hükümeti (Ermeni Ulusal Kongresi) | ||
| SEÇİLMİŞ KARAR ALMA SÜRECİ AKTÖRLERİ | TÜRKİYE | |||
| DEVLET BAŞKANI | Turgut Özal | |||
| BAŞBAKAN | Mesut Yılmaz | Süleyman Demirel, Tansu Çiller | ||
| DIŞİŞLERİ BAKANI | Hikmet Çetin | |||
| SAVUNMA BAKANI | H. Barlas Doğu | Nevzat Ayaz | ||
| İÇİŞLERİ BAKANI |
İsmet Sezgin Beytullah Mehmet Gazioğlu |
Beytullah Mehmet Gazioğlu/Nahit Menteşe | ||
| GNKUR BAŞKANI | Doğan Güreş | |||
| BÜYÜKELÇİ/DANIŞMAN/BÜROKRAT/ | BM Daimi temsilcisi Mustafa Akşin | |||
| BÜYÜKELÇİ/DANIŞMAN/BÜROKRAT/ | ||||
| ERMENİSTAN | ||||
| DEVLET BAŞKANI | Levon Ter Petrosyan | |||
| BAŞBAKAN | Vazgen Manukyan | Gagik Harutyunyan /Khosrov Harutyunyan | ||
| DIŞİŞLERİ BAKANI | Raffi Ovanisyan | |||
| SAVUNMA BAKANI | Vazgen Sargsyan | |||
| İÇİŞLERİ BAKANI | ||||
| GNKUR BAŞKANI | Norat Ter-Grigoryan | |||
| BÜYÜKELÇİ/DANIŞMAN/BÜROKRAT/ | ||||
| BÜYÜKELÇİ/DANIŞMAN/BÜROKRAT/ | ||||
| ÇATIŞMA – KRİZ İLİŞKİSİ | -Kriz bir çatışma sürecinde tetikleyici bir sözsel/eylemsel [askeri] girişimin devamında ortaya çıkıyor ise çatışma-kriz ilişkisini açıklayacak bilgi girilir | Tekrarlanmayan Uyuşmazlık-Çatışma İçinde Kriz | ||
| KRİZİ TETİKLEYEN OLAY | -Çatışmayı krize tetikleyen somut-özgül sözsel/eylemsel davranışın ne olduğu açıkça belirtilir | Ermenistan'ın Türkiye'nin sınırlarını tanımaması ve toprak talebi/ Ermenistan'ın saldırılarının Nahçıvan'a yönelmesi | ||
| KRİZİN SÜRESİ | KRİZİN TETİKLENME TARİHİ | -Krizi başlatan tetikleyici davranışın ortaya çıktığı tarih açıkça belirtilir | 18 Mayıs 1992 | |
| KRİZİN SONA ERME TARİHİ | -Krizin sonlanma tarihi açıkça belirtilir | 12 Eylül 1993 | ||
| KRİZİN TİPİ | ||||
| Tarafları Açısından | -Krizin analizi için tarafları açısından açık bilgi verilir | |||
| Çıktığı Coğrafya Açısından | -Krizin ortaya çıktığı coğrafya açısından açık bilgi verilir | Kafkasya | ||
| Kriz – Zaman İlişkisi Açısından | -Krizin analizi açısından ortaya çıkış zamanı hakkında açık bilgi verilir | Soğuk Savaş’ın son döneminde ABD ve SSCB arasında güç mücadelesinin arttığı “İkinci Soğuk Savaş” yaşanmıştır. Bu rekabet ortamında ABD’nin başlattığı büyük bütçeli Yıldız Savaşları projesi SSCB’nin iflasında rol oynamıştır. 1989’da Berlin Duvarı’nın yıkılması ve 1991’de Sovyetler Birliği’nin çökmesi ile iki kutuplu sistem yerini çok kutuplu sisteme bırakmıştır. Bu yeni dünya düzeni içerisinde ABD öncü durumdadır | ||
| Krizi Çıkaran Tarafın Niyeti Açısından | -Kriz yaratacak sözsel/eylemsel davranışı gerçekleştiren tarafın niyetine ilişkin bilgi verilir | Dolaylı kriz | ||
| KRİZİ TETİKLEYEN OLAY | OLAYIN KATEGORİSİ | -Krizi tetikleyen olayın kategorisi hakkında açık bilgi verilir | Siyasi, askeri, hukuki /dolaylı şiddet/fiili durum yaratma/şiddet içermeyen askeri tepki | |
| KRİZİN TETİKLEYİCİSİ | -Krizi tetikleyen eylem hakkında açık bilgi verilir | Nahçıvan'a yönelik askeri şiddet | ||
| KRİZ TETİKLEYİCİSİNİN ŞEKLİ | -Krizi tetikleyen eylemin şekli açık bilgi verilir | dolaylı askeri şiddet | ||
| KRİZİ TETİKLEYEN OLAYA İLK TEPKİ | -Krizi tetikleyen davranışa karşı geliştirilen tepkisel davranış hakkında açık bilgi verilir | sözlü, siyasal, şiddet içermeyen askeri | ||
| KRİZ YÖNETİM ANALİZ SÜRECİ | KRİZ YÖNETİM EVRESİ | KRİZ BAŞLANGIÇ EVRESİ | -Krizin tetikleyicisi olan davranışın içinde gerçekleştiği çatışma sürecinin uyaranlarının algılanması, değerlendirilmesine ilişkin evre | 1992’den itibaren Nahçıvan’da yoğun çatışmalar yaşanmıştır. 3 Mayıs 1992 tarihinde Ermeni çeteler Nahçıvan’a saldırmış, Türkiye sınırına yakın köylere topçu ateşi açmıştır. 7 Mayıs’ta Günnük köyünü ve Şuşa kenti ele geçirilmiştir. Ermeni çeteler Azeri güçlerinin savunması karşısında geri çekilmişlerdir. 18 Mayıs 1992 tarihinde Ermeniler, Sederek’e saldırı düzenlemiştir. Sederek Türkiye ile Nahçıvan arasındaki sınır bölgesinde olması açısından stratejik önemi haizdir. Sederek’in düşmesi durumunda Türkiye ile Nahçıvan arasında sınır bağı kopmuş olacaktır. Sederek’e gerçekleşen Ermeni saldırıları Türk karar alıcılar açısından krizi tetikleyen bir gelişme olmuştur. Bu tarihten sonra Türk karar alıcılar arasında askeri müdahaleye ilişkin yoğun tartışmalar başladı. |
| TIRMANMA EVRESİ | -Krizin tetikleyicisi söz ve eylemin gerçekleştiği evre; savunmacı taraf için kriz algısına bağlı olarak tepki verme zorunluluğunun tartışıldığı süreç | 3 Eylül 1993 tarihinde Türk karar alıcılar bölgeye asker gönderme konusunu tartıştı. Aynı tarihte TSK’ya ait jet uçaklarının Türkiye-Ermenistan sınırında keşif uçuşu yapması Türk karar alıcılar açısından krizin tırmandığını göstermektedir. 11 Eylül 1993 tarihinde Ermenistan sınırına TSK tarafından tank, top, uçaksavar, zırhlı personel taşıyıcı, havan birlikleri ile yığınak yapılmaya başlaması ile Türk karar alıcılar açısından krizin tırmandırmaya devam etmiştir. Ermeni askerleri de sınırın diğer tarafında eş zamanlı olarak siper kazmaya başlaması Türkiye’nin sınırdaki askeri hareketliliğinin Ermenistan tarafından tehdit olarak algılandığı ve bir kriz durumu oluştuğunu göstermektedir. 12 Eylül’de Türkiye’nin Nahçıvan-Ermenistan sınırında yerleştirilen tank, top, uçaksavar ve uzun menzilli ağır topların namlularının Ermenistan’a çevrilmesi iki taraf arasında gerilimin arttığının işaretidir | ||
| KRİZ EVRESİ | -Savunmacı tarafın krize özgü tepkisini kararlaştırdığı ve uyguladığı evre; kriz bu evrede yatay veya dikey tırmanabilir. Kriz yönetimi stratejilerine bağlı olarak stres ve gerginliğin yumuşamasına doğru gidiş… | 12 Eylül 1993 tarihinde Türkiye ve Ermenistan savaşın eşiğine gelmiş, ancak bu tarihten sonra çatışmaların kesintiye uğraması neticesinde Nahçıvan konusu iki ülkenin dış politika gündeminden çıkmıştır. | ||
| KRİZ SONRASI EVRE | -Taraflar arasında krizi sonlandıracak girişimlerde başarı sağlandığı takdirde kriz evresi sona erer. Sonrasında ise etkilerin gözlendiği evre başlar. |
Türk karar alıcıları açısından kriz sona erse de Nahçıvan’daki çatışmalar ara ara devam etmiştir. 1 Haziran 1994 tarihinde Ermeni güçleri Sederek bölgesini topçu ateşine tutmuş, Sederek’in Günnet köyüne girip, bölgeye ait tepeleri ele geçirmişlerdir. Çatışmalar 1996 yılında tekrar şiddetlenmiş, Şubat ayında Nahçıvan’a bağlı Yerashavan köyünde Azeri ve Ermeni birlikleri arasında çatışmada birçok kişi yaşamını yitirmiştir. |
||
| KRİZİN VE KRİZ YÖNETİMİNİN ÖZELLİKLERİ | KRİZ YÖNETİM STRATEJİLERİ | ALGILANAN TEHDİDİN CİDDİYETİ | -Karar alıcının "kriz"i tetikleyen söz ve eyleme temel değer, öncelikleri bakımından yüklemiş olduğu önem ve anlamın ölçüsü hakkında bilgi verir. Karar alıcı için tehdit ve saldırı ciddiyeti yüksek ise buna uygun kriz yönetim stratejileri seçilir. | Nahçıvan'ın toprak bütünlüğü |
| RAKİBİN KRİZ YÖNETİM STRATEJİSİ | -Krizi tetikleyen eylemi gerçekleştiren tarafın kriz yönetim stratejisi hakkında bilgi verir. | sınırlı, tersine çevrilebilir tepki | ||
| RAKİBİN KRİZ YÖNETİM TEKNİĞİ | -Rakibin kriz sürecinde hangi kriz yönetim tekniklerinden yararlandığı hakkında bilgi verir. | şiddet içeren çözüm, şiddet içermeyen çözüm | ||
| TÜRKİYE'NİN KRİZ YÖNETİM STRATEJİSİ | -Türkiye'nin kriz sürecinde uygulamış olduğu kriz yönetim strtejileri hakkında bilgi verir. | Zorlayıcı Diplomasi | ||
| TÜRKİYE'NİN KRİZ YÖNETİM TEKNİĞİ | Türkiye'nin kriz yönetim sürecinde hangi kriz yönetim tekniklerinden yararlandığı hakkında bilgi verir. | Şiddet İçermeyen Askeri | ||
| ŞİDDET SEVİYESİ | -Kriz yönetim sürecinde taraflar arasında askeri şiddetin düzeyi hakkında bilgi verir. Şiddetten kasıt zarar verici silahlı çatışmanın gerçekleşmesidir. | 11 Eylül 1993 tarihinde Ermenistan sınırına TSK tarafından tank, top, uçaksavar, zırhlı personel taşıyıcı, havan birlikleri ile yığınak yapılmaya başlandı. Ermeni askerleri de sınırın diğer tarafında eş zamanlı olarak siper kazmaya başlamıştır. 12 Eylül’de Türkiye’nin Nahçıvan-Ermenistan sınırında yerleştirilen tank, top, uçaksavar ve uzun menzilli ağır topların namlularının Ermenistan’a çevrilmesi gerilimin arttığının işaretidir. Ancak iki taraf arasında sıcak çatışma yaşanmamıştır. | ||
| ÜÇÜNCÜ AKTÖRLERİN YAKLAŞIMI | 3. AKTÖR / UA ÖRGÜTLER | 3. AKTÖR MÜDAHİL ÖRGÜT | -Üçüncü aktör olarak hangi uluslararası, bölgesel örgütlerin krizi sonlandırmaya yarayacak girişimlerde bulunduğuna ilişkin bilgi verir. | Herhangi bir müdahil örgüt yok. |
| 3. AKTÖR ULUSLARARASI ÖRGÜT MÜDAHALESİ | -Kriz sürecinde üçüncü aktörler olarak uluslararası, bölgesel örgütlerin krizi sonlandırmak amacıyla yapmış oldukları girişimlerin niteliği hakkında bilgi verir. | Herhangi bir uluslar arası müdahil örgüt yok. | ||
| 3. AKTÖR / DEVLETLER | 3. AKTÖR DEVLET | -Üçüncü aktör olarak hangi devletlerin, krizi sonlandırmaya yarayacak girişimlerde bulunduğuna ilişkin bilgi verir. | Türkiye'nin Nahçıvan'ın toprak bütünlüğü ile ilgili endişeleri Rusya, ABD'ye anlatılmıştır. | |
| 3. AKTÖR DEVLET MÜDAHALESİ | -Kriz sürecinde üçüncü aktörler olarak devletlerin, krizi sonlandırmak amacıyla yapmış oldukları girişimlerin niteliği hakkında bilgi verir. | dostane girişim | ||
| KRİZİN SONUCU | SONUCUN ŞEKLİ | -Krizin taraflar arasında hangi şekilde sonlandırıldığı hakkında bilgi vermektedir. | üstünlük sağlayıcı, zamanla unutulma | |
| KRİZ SONRASI STATÜ | -Kriz sonlandırılmış ise kriz sonrası süreçte taraflar arasındaki ilişkilerde nasıl bir statünün ortaya çıktığı hakkında bilgi vermektedir. | statüko ante | ||
| KAYNAK ÖNERİSİ | REFERANS ADI | |||
| 1 | Salih Sılay Koçer, The Impact of Mountainous Karabagh Conflict on Nakhchevan Autonomous Republic of Azerbaijan, Review of Armenian Studies 9 (3): 2005 | |||
| 2 | Nicholas W. Miller, “Nagorno-Karabakh: A War without Peace,” Kristen Eichhensehr ve W. Michael Reisman (ed.) Stopping Wars and Making Peace: Studies in International Intervention, Leiden ve Boston: Martinus Nijhoff Publishers, 2009 | |||
| 3 | Simon Gwyn Roberts, Shades of Expression: Online Political Journalism in the Post-colour Revolution Nations ,Chester: University of Chester Press, 2013, | |||
| 4 | Yazar Adı, Soyadı, Kitap Adı, yayın Yeri: Yayınevi, Yıl | |||
| 5 | Yazar Adı, Soyadı, Kitap Adı, yayın Yeri: Yayınevi, Yıl | |||
| 6 | Yazar Adı, Soyadı, Kitap Adı, yayın Yeri: Yayınevi, Yıl | |||
| 7 | Yazar Adı, Soyadı, Kitap Adı, yayın Yeri: Yayınevi, Yıl | |||
| 8 | Yazar Adı, Soyadı, Kitap Adı, yayın Yeri: Yayınevi, Yıl | |||
| 9 | Yazar Adı, Soyadı, Kitap Adı, yayın Yeri: Yayınevi, Yıl | |||
| 10 | Yazar Adı, Soyadı, Kitap Adı, yayın Yeri: Yayınevi, Yıl | |||