TÜRKİYE DIŞ POLİTİKA KRİZLERİ  
KRİZ YÖNETİMİ BÜTÜNLEŞİK ÖZET TABLOSU   
         
GENEL BİLGİLER                 KRİZİN ADI 1991 Irak Sığınmacılar Krizi -Krizi en iyi tanımlayacak jenerik ismin girilmesi   
  DIŞ POLİTİKA KRİZİ AKTÖRLERİ Türkiye-Irak -Krizin doğrudan tarafı olan ülkelerin isimlerinin girilmesi  
  KRİZİ TETİKLEYEN BİRİM Sığınmacılar (Devlet dışı) -Krizin tetiklenmesine yol açan sözel/eylemsel davranışı kim gerçekleştiriyor? Devlet / Devletdışı  
  HÜKÜMET YAPILARI  TÜRKİYE -Kriz anında mevcut siyasal rejim ve yönetim sistemi hakkında bilgi verilir Parlamenter Demokrasi
    KARŞI TARAF -Kriz anında mevcut siyasal rejim ve yönetim sistemi hakkında bilgi verilir otoriter rejim
  SEÇİLMİŞ KARAR ALMA SÜRECİ AKTÖRLERİ TÜRKİYE    
    DEVLET BAŞKANI Turgut Özal  
    BAŞBAKAN Yıldırım Akbulut  
    DIŞİŞLERİ BAKANI Ahmet Kurtçebe Alptemoçin Hikmet Çetin
    SAVUNMA BAKANI H. Barlas Doğu Nevzat Ayaz
    İÇİŞLERİ BAKANI Mustafa Kalemli Sabahattin Çakmakoğlu/ ismet Sezgin
    GNKUR BAŞKANI Doğan Güreş Necip Torumtay
    BÜYÜKELÇİ/DANIŞMAN/BÜROKRAT/ Birleşmiş Milletler Daimi Temsilcisi Mustafa Akşin Genelkurmay Başkanlığı Genel Sekreteri Tuğgeneral Hurşit Tolon
    BÜYÜKELÇİ/DANIŞMAN/BÜROKRAT/ Dışişleri Müsteşarı Tugay Özçeri Devlet bakanı Kamran İnan
    IRAK    
    DEVLET BAŞKANI Saddam Hüseyin  
    BAŞBAKAN Sadun Hammadi Mohammad Hamza al-Zubaidi
    DIŞİŞLERİ BAKANI Tarıq Aziz Ahmet Hüseyin Hüdaver
    SAVUNMA BAKANI Adnan Khairallah Abdel Jabbar Khalil Shanshal/ Saadi Tuma Abbas
    İÇİŞLERİ BAKANI    
    GNKUR BAŞKANI Qasem-Ali Zahirnejad  
    BÜYÜKELÇİ/DANIŞMAN/BÜROKRAT/ Ankara Büyükelçisi Abdülcabbar Cevad/ Rafi el-Tikriti  
    BÜYÜKELÇİ/DANIŞMAN/BÜROKRAT/ Irak’ın BM Büyükelçisi Abdül Emir El Anbari  
         
  ÇATIŞMA – KRİZ İLİŞKİSİ   -Kriz bir çatışma sürecinde tetikleyici bir sözsel/eylemsel [askeri] girişimin devamında ortaya çıkıyor ise çatışma-kriz ilişkisini açıklayacak bilgi girilir  
  KRİZİ TETİKLEYEN OLAY   -Çatışmayı krize tetikleyen somut-özgül sözsel/eylemsel davranışın ne olduğu açıkça belirtilir  Iraklı Kürtler 20 Mart 1991’de Kerkük’ü ele geçirdiler. 1 Nisan 1991 tarihinde Irak birlikleri Kerkük, Dohuk, Zaho ve sınır bölgesinde yer alan Habur’da üstünlüğü ele geçirdiler. Bunun üzerine Irak merkezi güçleri Irak’ın güney ve kuzey bölgelerinde saldırı başlatmıştır. Uzaktan havan atışları ve askeri baskılar sonucu Şiiler ve Kürtler Irak’ı terk etmeye zorlanmıştır. Şiiler, İran ve Suudi Arabistan’a sığınırken, Kürtler çoğunlukla Türkiye sınırına dayandılar. 2 Nisan 1991 tarihinde Türkiye’nin yaklaşık 200 bin Kürt sığınmacı Türkiye sınırında beklemeye başlaması üzerine Türk karar alıcıları açısından kriz yaratan durum meydana gelmiştir.
  KRİZİN SÜRESİ  KRİZİN TETİKLENME TARİHİ -Krizi başlatan tetikleyici davranışın ortaya çıktığı tarih açıkça belirtilir 3-Apr-91
    KRİZİN SONA ERME TARİHİ -Krizin sonlanma tarihi açıkça belirtilir 19-Apr-91
  KRİZİN TİPİ      
    Tarafları Açısından -Krizin analizi için tarafları açısından açık bilgi verilir  
    Çıktığı Coğrafya Açısından -Krizin ortaya çıktığı coğrafya açısından açık bilgi verilir Ortadoğu
    Kriz – Zaman İlişkisi Açısından -Krizin analizi açısından ortaya çıkış zamanı hakkında açık bilgi verilir  
    Krizi Çıkaran Tarafın Niyeti Açısından -Kriz yaratacak sözsel/eylemsel davranışı gerçekleştiren tarafın niyetine ilişkin bilgi verilir  
  KRİZİ TETİKLEYEN OLAY     OLAYIN KATEGORİSİ -Krizi tetikleyen olayın kategorisi hakkında açık bilgi verilir ÖZET: -2 Nisan 1991 tarihlerinde Irak’tan Türkiye’ye sığınmacı akını yaşanması ile Türk karar alıcılar açısından kriz olarak algılanmıştır. Türkiye, sığınmacı akınına insani açıdan yaklaşmış, Irak’ın sivillere dönük katliamın devam etmesi sonucu bu akının devam etmesi halinde Türkiye’nin Irak’a müdahale edebileceğini bildirmiştir. Bu açıklamalar, Türkiye’nin sığınmacı konusu ile ilgili savaşa girebilme olasılığının olduğunu, dolayısıyla sığınmacı konusunun krizi tetiklediğini ortaya koymaktadır.
 
    KRİZİN TETİKLEYİCİSİ -Krizi tetikleyen eylem hakkında açık bilgi verilir  
    KRİZ TETİKLEYİCİSİNİN ŞEKLİ -Krizi tetikleyen eylemin şekli açık bilgi verilir  
    KRİZİ TETİKLEYEN OLAYA İLK TEPKİ -Krizi tetikleyen davranışa karşı geliştirilen tepkisel davranış hakkında açık bilgi verilir  
KRİZ YÖNETİM ANALİZ SÜRECİ         KRİZ YÖNETİM EVRESİ                KRİZ BAŞLANGIÇ EVRESİ -Krizin tetikleyicisi olan davranışın içinde gerçekleştiği çatışma sürecinin uyaranlarının algılanması, değerlendirilmesine ilişkin evre 2 Nisan 1991’de sığınmacı akını ile birlikte Türk karar alıcılar açısından kriz başlamıştır.
    TIRMANMA EVRESİ -Krizin tetikleyicisi söz ve eylemin gerçekleştiği evre; savunmacı taraf için kriz algısına bağlı olarak tepki verme zorunluluğunun tartışıldığı süreç  
    KRİZ EVRESİ -Savunmacı tarafın krize özgü tepkisini kararlaştırdığı ve uyguladığı evre; kriz bu evrede yatay veya dikey tırmanabilir. Kriz yönetimi stratejilerine bağlı olarak stres ve gerginliğin yumuşamasına doğru gidiş… Türkiye kriz evresinde Irak hükümetini diplomatik yollar ile uyarmış ve Irak’taki insan hakları ihlallerinin önlenmesi amacıyla BM’ye müracat etmiştir.
    KRİZ SONRASI EVRE -Taraflar arasında krizi sonlandıracak girişimlerde başarı sağlandığı takdirde kriz evresi sona erer. Sonrasında ise etkilerin gözlendiği evre başlar. 17 Nisan 1991’de ABD öncülüğündeki uluslararası koalisyon Kürt sığınmacıları korumak ve uluslararası yardım operasyonlarını koordine etmek için Kuzey Irak’ta Zahko, Amadiya ve Dohuk şehirleri arasındaki alanda güvenli bölge ilan etti. Irak yönetimi BM Misyonu temsilcisi Eric Suy ve Irak, Kuveyt, Irak/İran ve Irak/Türkiye sınır bölgeleri için BM Irak merkezlerinin kurulması için anlaşma imzaladılar. Bu anlaşmada Irak hükümeti Iraklı sivillerin evlerine dönmesi için ve yeni sığınmacı dalgasının oluşmaması için yaptığı çalışmaları memnuniyetle karşılamış, bu çerçevede BM ajans ve programları ile işbirliği içinde olacağını vurgulamıştır. Bu noktada, Irak hükümeti BM’nin bölgede bulunmasını desteklemiş ve BM ofislerinin ve insani merkezlerin kurulması ile ilgili işbirliği yapacaklarını ifade etmişlerdir. Sığınmacıların geri dönmesi ile Türk karar alıcıları açısından kriz yaratan durum ortadan kalmıştır.
KRİZİN VE KRİZ YÖNETİMİNİN ÖZELLİKLERİ         KRİZ YÖNETİM STRATEJİLERİ                  ALGILANAN TEHDİDİN CİDDİYETİ -Karar alıcının “kriz”i tetikleyen söz ve eyleme temel değer, öncelikleri bakımından yüklemiş olduğu önem ve anlamın ölçüsü hakkında bilgi verir. Karar alıcı için tehdit ve saldırı ciddiyeti yüksek ise buna uygun kriz yönetim stratejileri seçilir.  
    RAKİBİN KRİZ YÖNETİM STRATEJİSİ -Krizi tetikleyen eylemi gerçekleştiren tarafın kriz yönetim stratejisi hakkında bilgi verir.  
    RAKİBİN KRİZ YÖNETİM TEKNİĞİ -Rakibin kriz sürecinde hangi kriz yönetim tekniklerinden yararlandığı hakkında bilgi verir.  
    TÜRKİYE’NİN KRİZ YÖNETİM STRATEJİSİ -Türkiye’nin kriz sürecinde uygulamış olduğu kriz yönetim strtejileri hakkında bilgi verir. diplomatik
    TÜRKİYE’NİN KRİZ YÖNETİM TEKNİĞİ Türkiye’nin kriz yönetim sürecinde hangi kriz yönetim tekniklerinden yararlandığı hakkında bilgi verir. sözlü uyarı, BM mekanizmasına başvurma
    ŞİDDET SEVİYESİ -Kriz yönetim sürecinde taraflar arasında askeri şiddetin düzeyi hakkında bilgi verir. Şiddetten kasıt zarar verici silahlı çatışmanın gerçekleşmesidir. askeri tehdit içeren sözlü uyarı
ÜÇÜNCÜ AKTÖRLERİN YAKLAŞIMI       3. AKTÖR / UA ÖRGÜTLER     3. AKTÖR MÜDAHİL ÖRGÜT -Üçüncü  aktör olarak hangi uluslararası, bölgesel örgütlerin krizi sonlandırmaya yarayacak girişimlerde bulunduğuna ilişkin bilgi verir. –
    3. AKTÖR ULUSLARARASI ÖRGÜT MÜDAHALESİ -Kriz sürecinde üçüncü aktörler olarak uluslararası, bölgesel örgütlerin krizi sonlandırmak amacıyla yapmış oldukları girişimlerin niteliği hakkında bilgi verir.  
  3. AKTÖR / DEVLETLER     3. AKTÖR DEVLET -Üçüncü  aktör olarak hangi devletlerin, krizi sonlandırmaya yarayacak girişimlerde bulunduğuna ilişkin bilgi verir. ABD önderliğinde uluslar arası koalisyon
    3. AKTÖR DEVLET MÜDAHALESİ -Kriz sürecinde üçüncü aktörler olarak devletlerin, krizi sonlandırmak amacıyla yapmış oldukları girişimlerin niteliği hakkında bilgi verir. ABD önderliğinde uluslar arası koalisyon Kuzey Irak’a operasyon düzenleyerek sığınmacıların geri dönüşünün zeminin hazırlamıştır.
KRİZİN SONUCU       SONUCUN NİTELİĞİ -Krizin nasıl sonuçlandıırlmış olduğuna ilişkin bilgi verir.  
    SONUCUN ŞEKLİ -Krizin  taraflar arasında hangi şekilde sonlandırıldığı hakkında  bilgi vermektedir. Anlaşarak statükonun korunması
KRİZ SONRASI STATÜ     -Kriz sonlandırılmış ise kriz sonrası süreçte taraflar arasındaki ilişkilerde nasıl bir statünün ortaya çıktığı hakkında  bilgi vermektedir. Huzur Operasyonu çerçevesinde Kuzey Irak’ta konuşlandırılan Çekiç Güce Saddam yönetiminin Kürtlere tekrar saldırmasını engelleyerek sığınmacı krizinin tekrar yaşanmasını engelleme yetkisi verilmiştir. Huzur Operasyonu’nun 24 Temmuz 1991 tarihinde son bulmasının ardından Çekiç Güç Türkiye ile ABD arasında yapılan anlaşma ile Zaho’dan İncirlik Üssü’ne taşınmıştır. 1997 yılında yapılan yasal değişiklik ile Çekiç Gücün ismi Keşif Güç olarak değiştirilmiş, kara, deniz ve askeri kuvvetler kaldırılmış, sadece hava gücü ile sınırlandırılmıştır.
KAYNAK ÖNERİSİ REFERANS ADI      
1 Yazar Adı, Soyadı, Kitap Adı, yayın Yeri: Yayınevi, Yıl      
2 Yazar Adı, Soyadı, Kitap Adı, yayın Yeri: Yayınevi, Yıl      
3 Yazar Adı, Soyadı, Kitap Adı, yayın Yeri: Yayınevi, Yıl      
4 Yazar Adı, Soyadı, Kitap Adı, yayın Yeri: Yayınevi, Yıl      
5 Yazar Adı, Soyadı, Kitap Adı, yayın Yeri: Yayınevi, Yıl      
6 Yazar Adı, Soyadı, Kitap Adı, yayın Yeri: Yayınevi, Yıl      
7 Yazar Adı, Soyadı, Kitap Adı, yayın Yeri: Yayınevi, Yıl      
8 Yazar Adı, Soyadı, Kitap Adı, yayın Yeri: Yayınevi, Yıl      
9 Yazar Adı, Soyadı, Kitap Adı, yayın Yeri: Yayınevi, Yıl      
10 Yazar Adı, Soyadı, Kitap Adı, yayın Yeri: Yayınevi, Yıl